لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل : word (..doc) ( قابل ويرايش و آماده پرينت )
تعداد صفحه : 12 صفحه
قسمتی از متن word (..doc) :
پايداري محيط زيست از ديدگاه اسلام
با افزايش توان فنآوريها در بهرهبرداري از منابع طبيعي، تعادل زيست محيطي، در دو قرن حاضر به زيان طبيعت بر هم خورده كه پديدهاي اسفبار و گاه جبرانناپذير بوده و در ربع قرن اخير از مرز جامعه گذشته است.
امروزه، جامعه بينالملل راهحل اين معضل را محافظت از محيط زيست ميداند و در اين راه، مايل است از دين كمك بگيرد. اين مقاله، ميكوشد تا شاخصهاي پايداري محيط زيست را از ديدگاه دين بررسي كند. براي اين منظور، ديدگاه، متخصصان و كارشناسان به طور عميق بررسي شد و نتايج نشان داد كه هر آنچه تاكنون تحت عنوان پايداري محيط زيست انجام گرفته، چيزي بيش از فعاليتهاي فني براي نگهداري از محيط زيست نبوده است. در حالي كه ارزشهاي بنيادي ديني، به دليل برخورداري از پشتوانه اخلاقي نقش اساسيتري در پايداري محيط زيست ايفا ميكنند. گامهاي پيشنهادي براي رسيدن به اين هدف عبارتاند از: رعايت تعادل در سياستگذاريها، بها دادن به انسان، تأكيد بر آگاهسازي افراد و تجديد نظر عميق در تعهدات و مسئوليتپذيري مشترك.
در جنگ انسان با طبيعت كه از انقلاب صنعتي شروع شد، انسان در يكهتازي پيروزمندانه خود در صحنههاي نبرد، از حربههاي كارآمدي بهره گرفت. نمونه آن استفاده از توليدات شيميايي جنگي است كه طبيعت را ديوانهوار از بين ميبرد. در اين گونه جنگها، تير خلاص به يكباره زده نميشود؛ بلكه طبيعت، به صورت تدريجي از پا در ميآيد. (1)
حضور سران و مقامات بلند پايه 181 كشور جهان در بزرگترين گردهمايي سازمان ملل متحد با نام كنفرانس محيط زيست و توسعه، معروف به كنفرانس سران زمين (ريودو ژانيرو) در سال 1992 م بيانگر عمق فاجعه تخريب محيط زيست است؛ فاجعهاي كه چهره مصيبتبارش هر روز بيشتر آشكار ميشود و ابعاد دلهره آن، جهان را در بر ميگيرد.
متفكرين و محققان علوم زيست محيطي، با همكاري سياستمداران و اقتصاددانان راهي را پيش پاي جامعه جهاني قرار دادهاند كه امروزه از آن با نام توسعه پايدار ياد ميشود و از جانب سازمان ملل به عنوان راهبرد مطلوب نجات طبيعت به شمار ميآيد؛ (2) راهبردي كه در كنفرانس سران زمين به عنوان الگوي جهاني مطرح شد. براي ترسيم گرايش جامعه بينالملل به سمت دين، به منظور پايداري و حفاظت منابع طبيعي و محيط زيست، به پژوهش سه ساله يك هزار دانشمند، درباره ارتباط دين و زيست بوم كه در مركز اديان جهان در دانشگاه هاروارد امريكا انجام گرفته، ميتوان اشاره نمود. در اين پژوهش آمده است كه اديان بايد از نيروي خود براي پايان دادن به بهرهبرداري لجام گسيخته انسان از منابع طبيعي و ايجاد روحيه مسئوليتپذيري مشترك براي حفاظت محيط زيست استفاده كنند. (3)
جان. ر. ايورث، استاد دانشگاه كلمبيا، درباره مذهب چنين ميگويد: «هيچ فرهنگ و تمدني را در نزد قومي نميتوان يافت مگر آن كه در آن فرهنگ و تمدن شكلي از مذهب وجود داشته باشد. »
رودلف باهرو (Rudelf Bahro) نظريهپرداز با نفوذ نهضت سبز نيز همه موجودات را بارقهاي از رحمت خدا ميداند. وي رستگاري بومي را مسئلهاي مذهبي تلقي نموده، از رحمت خدا ميداند و معتقد است كه بشر نيازمند معنويت و روحانيت و تولد عصر طلايي جديدي است كه اصالت را در انسان پرورش دهد.
ضرورت گرايش ديني با پايداري و حفاظت منابع طبيعي را مادر (Mother) نيز يادآور شده است. وي به اين مسئله استدلال ميكند كه حفاظت از منابع در فلسفه و مذهب ريشه دارد. (4)
در تأكيد بر گرايش به دين، دكتر تاپفر مدير اجرايي محيط زيست سازمان ملل نيز در گفت وگو با روزنامه همشهري در نيويورك بيان ميدارد كه «ما ميخواهيم در زمينه مسائل زيست محيطي با جهان اسلام يك همكاري مناسب و نزديك داشته باشيم».
ايشان در ادامه ميافزايد: «اعتقاد راسخ دارم كه ارزشهاي معنوي جهان اسلام بستر مناسبي جهت اجراي برنامههاي لازم جهت حفظ آفريدههاي خدا و تنوع زيست محيطي است». (5)
ديدگاه دين اسلام درباره توسعه پايدار، شايان تحقيق است كه دو عامل زير، اهميت اين تحقيق را دو چندان ميكند:
نخست اينكه جرياني موسوم به بيداري اسلامي معتقد است كه اسلام بايد به سبب معتبر دانستن دين و دنيا، اساس و روش پيشرفت جامعه در كليه مسائل اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي، و سياسي قرار گيرد.
دوم آنكه در بين دانشمندان، به تازگي برخي الگوهاي غربي براي توسعه پايدار مطرح شده است كه به شدت به دنبال تحكيم ماهيت غربي به گونهاي است كه تمدن اسلام آن را پيشتر به عينيت درآورده است.
مطالعه تطبيقي، در واقع روشي است كه به مدد آن، اختلافات و تشابهات دو يا چند ديدگاه درباره پديدهاي از طريق مقايسه بيان ميشود.
به ديگر بيان، مطالعه تطبيقي به منظور دريافت وجوه شباهت يا اختلاف بين دو ديدگاه، امري مفيد و ضروري است. با مطالعه تطبيقي، فهم و درك، صيقل ميخورد و ارتباطي با فرهنگها، زمانها و مكانهاي مختلف حاصل ميشود و طي آن محقق ميتواند ضمن آشنايي با ايدههاي مختلف و متغيرهاي متعدد، ديدگاهش را بهتر و دقيقتر تبيين نمايد. (6)
در اين مطالعه، موضوع پايداري محيط زيست از دو ديدگاه پراگماتيسم و دين مطابقت داده ميشوند كه اين كار به شكل گفتمان صورت گرفته است.
گفتمان در واقع نوعي رابطه خاص بين دوگانگيهاي به ظاهر متضاد يا متناقض موجود در بين پديدهها به گونهاي است كه اين وجوه متقابل و متضاد بتوانند همديگر را در ايجاد سنتزي متعاليتر، تكميل و جبران نمايند.
دليل استفاده از گفتمان، دسترسي به فهم كاملتر از پايداري است؛ چرا كه بررسي دو ديدگاه، به طور جداگانه مؤثر نيست و دسترسي به يك سنتز كه حاصل هر گفتمان است، ميسّر نخواهد بود. (7)
به كمك روشهاي فوق، ابتدا شاخصها معين شد و سپس دو ديدگاه مذكور، به كمك آنها به شكل گفتمان تطبيق داده شد.
مفاهيم پايداري
مفهوم توسعه پايدار از سال 1987 م پس از طرح آن در مجمع عمومي سازمان ملل، مورد پذيرش اكثر كشورهاي عضو قرار گرفت. (8)
يكي از پژوهشگران در تبيين تعريفي كه سازمان خوار و بار جهاني (FAO) درباره توسعه پايدار معرفي كرده، مينويسد:
«توسعه پايدار به معناي مديريت و حفاظت منابع پايه و جهت دادن به مقولات فنآوري و نهادي به نحوي است كه نيازهاي انساني براي نسلهاي كنوني و آينده بشريت به صورت مستقر و پايدار تأمين شود. »(9)
پژوهشگري ديگر توسعه پايدار را اين چنين تبيين ميكند: «توسعه پايدار از نظر زيست محيطي، غير مخرب، از نظر اقتصادي، پويا و از نظر اجتماعي، قابل پذيرش است. »(10)
سلمانزاده، كشاورزي پايدار را نظامي ميداند كه از لحاظ محيط زيست بيخطر، از نظر اقتصادي كارآمد و از ديدگاه انساني و اخلاقي شايسته جامعه بشري است. (11)
فلسفه توسعه پايدار مبتني بر اهداف انساني و درك تأثير دراز مدت فعاليتهاي كشاورزي بر محيط زيست است. بر اين اساس، نظامهاي كشاورزي عدالتجو و حافظ منابع طبيعي ايجاد شد. چنين نظامهايي، آلودگي محيط زيست را كاهش ميدهند، توانايي اقتصادي را در كوتاه مدت بهبود ميبخشند و در نهايت پايداري جوامع روستايي و كيفيت زندگي آنان را حفظ ميكنند.
اصول پايداري
قرن بيستم را در حالي پشت سر نهاديم كه برخي اصول و پندارهاي علمي مطرح شده از اوايل تا نيمه قرن حاضر كه شايد در زمره محكمات به شمار ميآمد، متزلزل و با شك و ترديد به آن نگريسته شد.
يكي از مصاديق بارز اين تشكيك، مصرف بيرويه كود و سموم شيميايي در كشاورزي است كه تقريباً در كليه كشورهاي جهان، تخريب زيست بومها را به همراه داشته است، در حالي كه تا دهه 70 ميلادي براي مصرف هر چه بيشتر آن، يارانه پرداخت ميشد، ولي اينك براي كاهش مصرف آن جايزه و يارانه پرداخت ميشود.
با تغيير پندارهاي علمي درباره پايداري، اصولي براي پايداري مطرح شد كه براساس ديدگاههاي صاحب نظران، اصول مشترك زير را ميتوان از آنها به دست آورد:
درك ارزش محيط زيست: سرمايههاي محيط زيست بايد به عنوان يك ثروت در نظر گرفته شوند و ارزش آنها به همراه ارزش سرمايههاي انساني مورد توجه قرار گيرد.
تداوم پايداري محيط زيست: بهرهبرداري از منابع و حفظ و بقاي محيط زيست از مهمترين اصول توسعه پايدار است كه بايد تضمين شود.
تعادل: توسعه پايدار از سه بعد زماني، مكاني و اجتماعي بايد مورد توجه قرار گيرد. در توسعه پايدار برنامههايي بايد مورد پذيرش قرار گيرند كه از نظر زماني براي نسلهاي كنوني و آينده بشر، از نظر مكاني براي مناطق با امكانات طبيعي و مناطق فاقد امكانات طبيعي و از نظر اجتماعي براي كليه گروههاي اجتماعي، متعادل باشد.
برابري بين نسلي و درون نسلي: توسعه پايدار به اين بستگي دارد كه همگان از امكانات توسعه پايدار بهرهمند شوند و نسل آينده پرداخت كننده هزينه زندگي نسل فعلي نباشد، نسل آتي با نسل حاضر در استفاده از منابع با هم برابر باشند و توسعه يك فرد، جامعه يا نسل نبايد باعث محدود شدن امكانات افراد، جامعه يا نسلهاي ديگر شود.
كارايي اقتصادي: به اين معنا كه در برابر هر نهاده، ميزان ستانده متناسب و قابل قبولي از نظر اقتصادي به وجود آيد.
براساس تعاريف و اصول فوق، پايداري از ديدگاه دين در چارچوب شاخصهاي زير مورد تجزيه و تحليل قرار ميگيرد:
ـ اهداف؛
ـ بهرهوري و بهرهبرداري؛
ـ تعادل؛
ـ عدالت و برابري؛
ـ انسان؛
ـ مسئوليت؛
ـ آگاهي.
اسلام براي بهرهگيران از مواهب حيات، قيد و شرط فراواني قرار داده است و در مشروعيت تحصيل و چگونگي مصرف آنها نظارت دقيق مينمايد. اسلام هم بر نحوه درآمد افراد و هم بر چگونگي مصرف آن نظارت دارد و براي هر دو، شرايطي قائل شده است. (12)
اين نظارتها عبارت است از: ادب در به كار بردن منابع؛ ورع در به دست آوردن منابع؛ مصرف كردن صحيح منابع.
به طور كلي، در دين اسلام، تصرف و استفاده از طبيعت براساس سه هدف فوق است.
همچنين از ديدگاه صاحبنظران اسلامي، اگر محيط زيست بر محور هوا و هوس مردم قرار گيرد، فساد سراسر آن را فرا خواهد گرفت. از آنجا كه هوا و هوس مردم محدوديت ندارد، اگر قوانين هستي تابع اين تمايلات انحرافي قرار گيرد، هرج و مرج سراسر هستي را فرا ميگيرد.
ابعاد مختلف بحران محيط زيست كه امروزه افكار جهاني را تحت تأثير قرار داده، حاصل عصيانگري بشر در برابر نظام آراسته و صالح جاري در عرصه محيط زيست است. اين گونه اقدامات فسادانگيز چه از ناحيه فرد باشد، چه از ناحيه حكومت، در تضاد با خواست خداوند است؛ چرا كه خداوند فساد را دوست ندارد و هرگز در مشيت ازلي نيست كه انسانها فساد كنند. (13) منظور از فساد در روي زمين هر گونه نابساماني و ويرانگري و انحراف است. (14)
به عبارت ديگر، فساد به هر گونه تخريب و ويرانگري گفته ميشود كه نظام آراسته و صالح جاري را بر هم زند. (15) از اين رو توسعه پايدار به معناي بهرهبرداري از محيط زيست است كه با تضمين بقاي زمين همراه ميباشد.
موضوع مهم اين است كه توسعه پايدار بايد در حالي كه به حرمت طبيعت و توانايي اقتصادي منابع آن توجه ميكند، در راه برقراري عدالت اجتماعي گام بردارد. از لحاظ اخلاقي نيز، براي دستيابي به توسعه پايدار، لازم است كه سطح زندگي گروههاي كمدرآمد و مستضعف جامعه بهبود يابد و در عين حال، سرمايه نسلهاي آينده، دچار صدمه و زيان جدي نشود. بديهي است كه اين موضوع امري خطير بوده كه به يك تعهد اخلاقي قوي نياز دارد.
شاخص بهرهوري و بهرهبرداري
نحوه بهرهبرداري از منابع طبيعي و محيط زيست، به اراده انسان بستگي دارد. او ممكن است در مسير خوشبختي و نيكي يا در مسير فساد از آنها بهرهبرداري نمايد. بدون ترديد ريخت و پاش، اسراف و تبذير بدترين رفتار انسان معاصر به شمار ميآيد.
امروزه معلوم شده است كه منابع زيست محيطي موجود در زمين با توجه به جمعيت جهان محدود است و هرگونه اسراف در مصرف آنها ميتواند محدوديت انسانهاي ديگر را به همراه داشته باشد.
برچسب ها:
تحقیق پايداري محيط زيست از ديدگاه اسلام پايداري محيط زيست از ديدگاه اسلام دانلود تحقیق پايداري محيط زيست از ديدگاه اسلام پايداري محيط زيست ديدگاه اسلام تحقیق پايداري محيط زيست ديدگاه اسلام